GWIAZDA

Gwiazdy - rozpraszają ciemność nocnego nieba i służą jako przewodniczki podróżnych, toteż gwiazdy od dawna otaczano kultem, upatrując w nich znaków odwiecznej walki dobra (światła) ze złem (ciemność) oraz drogowskazów wiodących ku dobru.

Podobne znaczenie przypisywano im również w tradycji żydowskiej, z czasem dodając anioła jako strażnika, lecz w kolejnych wiekach oba te niebiańskie "byty" zlały się w jedno.

Chrześcijaństwo właściwie nic gwiazdom nie dodało i nic nie ujęło, podkreślając jednak ich funkcję jako "kierunkowskazów" na drodze do zbawienia, czego wyrazem była np. gwiazda betlejemska (siedmioramienna). Jako symbol światła (dobra) gwiazdy utożsamiano też z Chrystusem,  przydając mu tytuł Gwiazdy Zarannej. Dzięki temu nocne przewodniczki żeglarzy stały się ogólnym znakiem nadziei na zbawienie. Z drugiej strony jeszcze w tekstach starotestamentowych przyrównywano do gwiazd jednostki pobożne i sprawiedliwe, toteż i chrześcijanie chętnie używali tej analogii wobec świętych, zbawionych oraz Matki Bożej.

W sztuce nagrobnej gwiazdy występowały jakby nieco "w tle". Często przywoływano je na sarkofagach wczesnochrześcijańskich (m.in. gwiazda betlejemska), aczkolwiek nie wszytkie ich przedstawienia udało się badaczom uzasadnić.

Artyści następnych epok traktowali gwiazdy bardziej jako motyw zdobniczy, choć czasami "podejrzanie" wyodrębniony z całej kompozycji, a więc zapewne niosący ze sobą jakąś treść. W tej postaci gwiazdy (pięcio- i ośmioramienne) pojawiały się szczególnie często na nagrobkach końca XVIII w. i XIX w., gdzie ilustrowały zapewne nadzieję na zmartwychwstanie.

PRZYKŁADY:

* nagrobek Aleksandra Wołżyńskiego (zm. 1897 r.) * nagrobek Teodora Bernatowicza (1882-1888) * nagrobek Aleksandra Kozakiewicza (1846-1905) * nagrobek Józefa Troczyńskiego (1814-1880)