Janko Cmentarnik

Gawęda ludowa "Janko Cmentarnik" autorstwa Władysława Syrokomli (1823-1862) – poety i tłumacza epoki romantyzmu, nazywanego często lirnikiem wioskowym, autora ironicznych wierszy stylizowanych na XVIII-wieczną sielankę oraz przyśpiewek ludowych.

* O CZYM? Dzieje chłopa pańszczyźnianego znad Niemna, Janka Skiby, który odbył kampanie napoleońskie przy boku pana, a następnie, rannego pod Moskwą, pielęgnował przez długie lata z dala od rodzinnej wioski. Konfrontacja wytęsknionego obrazu ze zmianami, jakie zastał po 40-letniej nieobecności, doprowadza Janka do łagodnego obłędu: przebywa stale na cmentarzu, gdzie spoczywa większość jego rówieśników. Janko, wyposażony w pozytywne cechy, jest prototypem chłopskiego bohatera – uczestnika wojen napoleońskich. Jego niedola płynie z tęsknoty za ziemią rodzinną, od której oderwała go zależność od pana.

* FRAGMENT POWIEŚCI!

,,Nocował na cmentarzu, a kiedy się zbudzi, Rozpytywał po wiosce u dawniejszych ludzi; Znalazł chorych dwóch starców, których zapamięta, I dwie stare niewiasty — dawniejsze dziewczęta.

Przy nich szukał wytchnienia upragnionéj chwili, Lecz i oni jak wioska — strasznie się zmienili: Życie wionęło chłodem do ich starej duszy Jeszcze radzi pogwarzyć — lecz ich nic nie wruszy;

Czas wyciska swe piętno i zarówno plami Ich serce samolubstwem, jak czoło zmarszczkami; Janko, co znał ich dusze w dawniejszym rozkwicie, Co się cieszył z początku, że tleje w nich życie,

Gdy widział, jak ich postać zmienia się i karli, Pożałował, że jeszcze i ci nie umarli. I na zawsze zaniechał wdawać się z żywemi: Jego świat, jego wioska, leżą w głębi ziemi!

Najął chatkę i co dzień ledwie jutrznia świta, On się zrywa z pościeli, o jadło nie pyta, Zachodzi do gospody, bierze flaszkę miodu, Aby z ludźmi, z któremi żyło się za młodu

Przepić na ich grobowcach. — Tak co dzień a co dzień Zawsze go na cmentarzu spotykał przechodzień; A płocha kupa dziatwy, co przed starcem znika, Nadała mu przezwisko Jana Cmentarnika.“

 Gawędę ludową można znaleźć i przeczytać na portalu wolnelektury.pl https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/syrokomla-janko-cmentarnik/