O pisowni nazwy: Cmentarz na Rossie / cmentarz na Rossie / cmentarz Na Rossie
W zaleceniach „Wielkiego słownika ortograficznego PWN” czytamy: 18.25.1. (link) „Jeśli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą”. Wśród przykładów słownik podaje plac Na Rozdrożu i kościół Na Skałce.
W części hasłowej słownika czytamy: cmen•tarz -rza; -rze, -rzy (a. -rzów) (link): cmentarz Na Rossie, cmentarz Rakowicki, cmentarz Łyczakowski.
Wyraz „cmentarz” jest nazwą pospolitą, a nazwą własną są jedynie wyrazy pisane wielkimi literami. Zgodnie z zaleceniami WSO PWN wyraz „cmentarz” piszemy małą literą, a nazwę własną przymiotnikową – dużą, np. cmentarz Bernardyński czy cmentarz Powązkowski. Problemem jednak są konstrukcje przyimkowe, m.in. zanotowana w słowniku nazwa Na Rossie. Jako nazwa cmentarza wskazującego na dzielnicę jest podobna do konstrukcji takich jak cmentarz na Antokolu (cmentarz Świętych Piotra i Pawła na Antokolu) lub cmentarz na Powązkach. Niektóre cmentarze mają w nazwie dzielnice wymagające w konstrukcji przyimka „w”, są to cmentarze w Rokanciszkach, Karwieliszkach, w Rzeszy, gdzie ani słownik, ani poradnia nie rozstrzygają kwestii pisowni przyimków.
Tradycyjnie wyraz „cmentarz” bywa włączany do nazwy własnej, stąd zwyczaj warunkuje pisownię nazw cmentarzy w wielu wydawnictwach wielką literą, np. Cmentarz Powązkowski, Cmentarz Łyczakowski, Cmentarz Orląt we Lwowie czy Cmentarz Wojskowy.
Jednak Uchwała KSNG nr 1/2010 z dn. 24 lutego 2010 r. (link) dotycząca przyjęcia polskich nazw geograficznych świata ostatecznie ujednoliciła pisownię nazw cmentarzy. Uchwalono następującą jednolitą pisownię: cmentarz Łyczakowski, cmentarz Obrońców Lwowa, cmentarz Orląt i cmentarz Na Rossie.
Pozostaje nam przyjęcie do wiadomości, że oficjalną nazwą jest „cmentarz Na Rossie”.
Pisownia przyimka „na” małą literą w takich sformułowaniach jak: pochowani na wileńskiej Rossie (tak jak na warszawskich Powązkach, na krakowskich Rakowicach, na lwowskim Łyczakowie) jest uwarunkowana odwołaniem się do nazwy dzielnicy miasta, nie jest zaś przywołaniem pełnej nazwy cmentarza.
Nie będziemy krytykowali zwyczajowej pisowni, jeśli w artykułach dotyczących cmentarza Na Rossie pojawi się forma „Cmentarz na Rossie”. Uważam, że możemy dopuścić wariantywność w zakresie wyrazów wchodzących do nazwy cmentarza, stąd możemy zaakceptować również starą pisownię: „Cmentarz na Starej Rossie” (nazwa rozszerzona o wyraz Cmentarz jako konieczny składnik nazwy) oraz „cmentarz na Rossie” (nazwa odwołująca się do tradycyjnej nazwy dzielnicy, gdzie wyraz cmentarz jest nazwą gatunkową). Jeśli chodzi o najbardziej poprawną współcześnie formę, to jest uchwalona w 2010 r. pisownia „cmentarz Na Rossie”.
Nazwa „Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą” jest pisana zgodnie z zasadą „Wielkiego słownika ortograficznego PWN” 18.27.: „Wielką literą piszemy nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, nazwy zespołów muzycznych, artystycznych i sportowych. Występujące w tych nazwach przyimki, spójniki, wyrażenia imienia, pod wezwaniem, na rzecz, do spraw, numer, przeciwko itp. piszemy małą literą.”
(Opracowała językoznawczyni, dr nauk humanistycznych, członkini SKOnSR Kinga Geben)